مسئله ملی:  فروپاشی ایران چرا؟

اومود  دوٌزگوٌن

 یازدهم آذرماه December/ 2/ 2003 *۱۳۸۲    

این مطلب خلاصه شده ای از سخنرانی نگارنده در اتاق پالتاک میباشد که در چند سایت آزربایجانی نیز درج شد

مبارزات حق طلبانه ملت های غیر فارس در جغرافیای کنونی ایران در ۱۵ سال اخیر مراحل مختلف بیدارسازی و آگاهی بخشی را در میان طبقات مختلف مردم با موفقیت .بی نظیری طی کرده است.

در گذشته نه چندان دور ما شاهد آن بودیم که در محافل فارس و همین طور  محافل شوونیست پذیر و استحاله شده غیرفارس طرح مسئله ملی چقدرتابو بوده است و باز هم دیدیم که چگونه این تابو توسط مبارزین آزادیخواه غیر فارس شکسته شد و پایه های فکری شوونیزم فارس را به لرزه درآورد.  اولین دستاورد این جنبش پایان دادن به تسلط فکری پان ایرانیست های آریا پرست بود. دومین و مهمترین دستاورد این جنبش دست رد زدن به سینه دغلبازان و دزدان سیاسی بود که بنام کمونیسم و مجاهد(ین خلق) نقش شوونیزم چپِ فارس را در صحنه سیاسی ایران بازی کرده و می‌کنند. این امر در واقع گروه های سیاسی ایرانی را خلع سلاح کرده و موجب اتحاد و یکپارچگی جنبش ملی گردیده است. لذا این ورشکسته گان سیاسی دیگر نمی‌توانند پشت پرده ی شوونیزم حزبی خود با شعارهای دفاع از حق تعیین سرنوشت ملت ها، جنبش ملی را به کام فریبکاری و خیانت خود بکشانند چرا که امروز جنبش ملی ملت های غیر فارس به خصوص حرکت ملی آزربایجان توسط صاحبان اصلی آن یعنی رهروان شیخ محمد خیابانی، زینب پاشا و پیشه وری سازماندهی و هدایت می شود.

درحقیقت مبارزه ملت های غیر فارس و در صدر آن آزربایجانی ها با بهره گیری از تجربیات تاریخی و پرهیز از تکرار اشتباهات گذشته ، به این حدّ پُختگی سیاسی دست یافته اند که مبارزه آزادیبخش خود را از کانال‌های خودمختاری و فدرالیزم به مسیر استقلال‌ خواهی سوق دهند. از آنجایی که حرکت ملی آزربایجان یک حرکت انحصاری حزبی نیست  به شکل ملی و پلورالیزیم به پیش می‌رود و به راحتی توانسته است تفکر استقلال طلبی را به میان قشرهای مختلف مردم ببرد و درطی این پروسه با پدیده‌ای به نام شوونیزم فارس درگیر و گلاویز شود. اما ببینیم پدیده شوونیزم  فارس چیست؟ و از کجا آمده است؟ پدیده شوونیزم فارس را میتوان به سه مرحله تقسیم کرد:

۱- تئوری و تفکر شوونیستی: از نظر تاریخی به راستی میتوان فردوسی طوسی را  پایه‌ گذاراین پدیده  و تفکر دانست . چونکه توهین و تحقیر ملل غیر فارس به خصوص ملتهای تورک و عرب از سویی و برتر قلمداد کردن ملت‌  فارس از سوی دیگر و همینطورغرور کاذب این شاعر فارسی‌ زبان بود که تخم کینه را در فرهنگ و ادبیات فارسی برعلیه ملت های غیر فارس کاشت. در یکصد سال اخیر نیز این تفکر توسط افرادی چون محمود افشار یزدی و هم پاله گیهایش در مجله آینده و ایرانشهر به صورت تئوری شوونیزم فارس درآمد و با دسسیه های دولت وقت انگلیس توسط مامورانگلیس اردشیر ریپورتر (از پارسیان هند) بعد از کودتای رضاخان به صورت سیستماتیک دولتی درآمد.

۲- شوونیزم سیستماتیک دولتی : شوونیزم فارس دولتی با ممنوع کردن زبانهای غیر فارس و رسمیت دادن و تحمیل زبان اقلیت فارس به اکثریت غیر فارس، و تحریف تاریخ ایران به نفع اقلیت فارس و با شعار یک ملت یک زبان و یک نژاد درحقیقت پروژه نابودی فرهنگ و زبان، هویت ملی و تاریخی ملت های غیر فارس را به مرحله اجرا گذاشت. با گستراندن پوشش رادیو تلویزیون سراسری فارسی و سیستم آموزشی تک زبانه فارسی به مناطق غیر فارسی زبان و به کارگیری یکجانبه شوونیزم دولتی از این ابزارها برای تبلیغ تفکر شوونیزم فارس و در جهت از بین بردن فرهنگ و زبان و هویت ملی ملل تحت ستم، پروسه آسیمیلاسیون و استحاله ملل غیر فارس فراگیر شد.

۳- شوونیزم ملی فارس: بعد از کودتای ۲۸ مرداد (۱۳۳۲) پدیده شوونیزم فارس به صورت پدیده ملی و فولکلور فرهنگی ملت فارس درآمد و در نتیجه آنها را به بیماری شوونیزم فرهنگی دچار ساخت. از آنجایی که این پدیده از نظر زبان و فرهنگ، ملت فارس را نمایندگی می‌کند شوونیزم  فارس نامیده می شود. البته تاثیرات منفی این پدیده را درفرهنگ بخش آسیمیله شده ملل غیر فارس نیز مشاهده میکنیم که در مواردی در حد افراطی خودزنی به تبلیغ این تفکر نژادپرستانه می پردازند که این خود نتیجه همان آسیمیلاسیون و بیماری فرهنگی و از خود بیگانگی بخشی از ملل غیر فارس را نمایان میکند. البته در حدّی خیلی بالا به خود بزرگ بینی و شوونیزم فرهنگی ملت فارس نیز انجامیده است بطوریکه در اوایل قرن ۲۱ نه تنها مردم عادی فارس بلکه روشنفکران به اصطلاح دمکرات فارس نیز قادر به درک و تحمل ابتدایی ترین حقوق ملل تحت ستم غیرفارس نیستند و نمی‌خواهند حقوق ملی انسانی آنها را به رسمیت بشناسند.

راه حل چیست؟ برای رفع ستم ملی چه باید کرد؟ 

تعدادی از فعالین و جریانات سیاسی بهترین راه را تغییر رژیم و ایجاد سیستم دموکراتیک می دانند و طیف دیگری بهترین راه حل را ایجاد و برقراری نوعی سیستم غیر متمرکز و یا فدرالیسم می‌دانند بطوریکه همه آنها به هر قیمتی همچنان می خواهند تمامیت ارضی ایران را حفظ کنند.  در مقابل اینها استقلال‌ طلبان این راه حل ها و آلترناتیوها را قبول نکرده و آن را برای ایران نامناسب و غیرعملی می‌دانند و معتقدند که برای دگرگونی سیستم شوونیزم در جغرافیای کنونی ایران، تغییر رژیم و یا اصلاح سیستم کافی نیست. زیرا ساختار این سیستم با سابقه تاریخی طولانی توتالیتر، شوونیستی و ارتجاعی هشتاد ساله، منجر به بنای ساختمان عریض و طویل با سیستم متمرکز سیاسی، اقتصادی و فرهنگی شده است که بینش سیاسی و فرهنگی این سیستم بر پایه شوونیزم فارس و آریا پرستی بنا شده است.

زمامداران این سیستم، امروز با رنگ و لوآب  مذهبی و مدعیان جانشینی آن،  با رنگ های فدرالیسم و دموکراسی درصدد ادامه حیات این سیستم پوسیده می باشند. سیستم های شوونیستی شبیه سیستم شوونیستی فارس ایران در گذشته و در گوشه و کنار دنیا موجود بوده و هستند. از این قبیل سیستم ها میتوان اتحاد اجباری جماهیر شوروی سابق، جمهوری اجباری یوگسلاوی و کنفدراسیون اجباری چکسلواکی را نام برد که فروپاشی این کشورها، پوشالی و بی اساس بودن سیستم‌های شوونیستی را به اثبات میرساند.

در ضمن به این امر باید توجه داشته باشیم که کشور کثیرالملله ایران  با ۷۰ میلیون جمعیت و با شرایط اقلیمی متفاوت، زبانها، فرهنگ‌ها وهویت ها و مذاهب متفاوت به معجونی نامناسب شباهت دارد که فقط با یک ساختار سیاسی متمرکز توتالیتر شوونیستی قابل اداره می باشد در نتیجه با تغییر رژیم و یا هرگونه تلاش برای تغییراساسی این سیستم، موجب فروپاشی کل سیستم و کشوری بنام ایران خواهد شد. زیرا تحت عنوان هرگونه رفرم و تسلیم شدن به خواسته های ملی، در شکل صادقانه اش موجب ضعف سیستم شوونیستی فارس و تقویت نیروهای استقلال طلب خواهد شد به عبارتی دیگر از اجرای مواد ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی فعلی گرفته تا قبول و پذیرش حق تعیین سرنوشت، خود مختاری و برقراری دمکراسی، موجب از هم پاشیدن سیستم و فروپاشی ایران خواهد شد. تجربه تاریخی و عملکرد ۲۵ ساله اخیر گروه‌ها و سازمان‌های سیاسی چپ، راست و جریانات باصطلاح سکولار دمکرات فارس نشان می دهد که اینان در برخورد با مسئله ملی هرگز صادق نبوده و نیستند.

هدف آنان از طرح مسئله ملی و مشخصاُ حق تعیین سرنوشت، خودمختاری و فدرالیسم در واقع منحرف کردن افکارعمومی و سنگ اندازی در مقابل حرکت های ملی و نهایتاً حفظ سیستم شوونیستی فارس در ایران و سرکوب بموقع مبارزین راستین و استقلال‌ طلبان ملل تحت ستم می باشد. بنابراین اگر دهها و صدها بارهم دولت و رژیم های ایران عوض شود نمی‌توان به حل مسئله ملی در ایران امیدوار بود چرا که هر رژیمی در ایران سر کار بیاید مجبور خواهد بود برای حفظ حاکمیت خود و حفظ تمامیت ارضی ایران، سیستم  شوونیستی و متمرکز را حفظ و ادامه دهد.  بنابراین هراندازه  رفرم  صوری و عقب نشینی تاکتیکی آنها در مقابل مطالبات ملل تحت ستم ، ماهیت سرکوبگرانه و شوونیستی این حکومتها را نمی تواند تغییردهد. لذا برای پایان دادن به سیر تسلسل وار سیستم  شوونیستی فارس حاکم در ایران کنونی، باید جنبشهای ملی را تقویت کرده و با شعاراستقلال ملتها، زمینه فروپاشی کل سیستم شوونیستی در ایران را فراهم کرد. چرا که، کم خرج ترین و کم تلفات ترین راه برون رفت از این سیستم، همانا فروپاشی کشور ایران و برچیده شدن کامل بساط  شوونیزم فارس و نهایتاً تشکیل کشورهای مستقل آزربایجان جنوبی، الاحواز، کوردستان، بلوچستان و تورکمنستان جنوبی و فارسستان است.  این پروسه دراتحاد اجباری شوروی سابق با موفقیت طی شد و ۱۵ کشور استقلال خود را بدست آوردند و به ستم ملی در تمامی زمینه های  سیاسی، اقتصادی و فرهنگی پایان دادند.

   December/02/ 2003  

 ۱۱ آذر ۱۳۸۲

 ***************************************

   

پیوست ۱:

دوم تیر ماه ۱۳۹۷

 June 23/2018

بعبارت دیگر، تغییر رژیم  به هر شکل آن، از کودتا گرفته تا انقلاب اگر دست به تغییرات بنیادی در ساختار سیاسی، نظامی، فرهنگی و اقتصادی نزند و مثل انقلاب ۵۷ با حفظ ساختار بنیادی توتالیتر و نژادپرستانه فارس رژیم قبلی فقط با تغییرات روبنایی به تغییر مهره های سیاسی بسنده کند اگر صدها بار تکرار شود راه بجایی نخواهد برد. این روند که از کودتای انگلیسی رضا خان شروع و توسط رژیم جمهوری اسلامی تا به امروز ادامه یافته، باید در یک جایی متوقف شود و به جای آن بدیلی بیاید که با تغییر بنیادی سیستم و ساختار کلی به سیستمی که مطابق با حاکمیت واقعی مردم براساس حقوق انسانی، شهروندی و حقوق جمعی، حقوق زن، حقوق اقلیت های ملی و اتنیکی و مذهبی، آزادیهای مدنی و برابری جنسی و روابط خارجی بر پایه حقوق بین الملل باشد.

سوال اساسی اینستکه، برای رسیدن به این سیستم، ملت اقلیت حاکم و نخبگان و الیت سیاسی هژمونی طلب فارس با عقبه تاریک نود و چند ساله حکمرانی نژادپرستانه بر اکثریت مطلق بیش از ۷۵ درصدی ملل غیر فارس تا چه حدی آماده عقب نشینی است. رژیم فعلی نمی‌تواند دست به ترمیم بنیادی این سیستم بزند. این سیستم یکصدساله توسط این رژیم قابل اصلاح نیست چون این رژیم نمی تواند خلاف جهت محور خودش برود و خود را اصلاح کند. به دلیل اینکه این رژیم به هر نوع اصلاح اساسی در این سیستم بسته شوونیستی- فاشیستی و استبدادی دست بزند منجر به فروپاشی خود رژیم خواهد شد. چون این رژیم بر پایه همان ساختار تک ملت، تک هویت و تک زبان و تک مذهب استوار است. آیا نهادهای مدنی جامعه فارس به آن حد پختگی سیاسی لازم رسیده است که آلترناتیو دموکراتیک را پذیرا باشد؟  آیا اپوزیسیون فارس بستر آلترناتیو دمکراتیک را حداقل در تئوری توانسته است ارائه دهد؟ متاسفانه پاسخ هر دو سوال منفی میباشد. تصور اینکه با این فرهنگ سیاسی و با این آلترناتیوها، بتوان ساختار بنیادی این سیستم را تغییر داد دور از دسترس و امر باطلی است. لذا فروپاشی بنیادی سیستم تنها راه پیش روست و بنای دولتهای مستقل با ساختار دموکراتیک و هماهنگ با بافت سیاسی و فرهنگی هر ملت تنها راه پایان دادن به تسلسل باطل سیستم پوشالی فعلی است. از طرفی جامعه و اپوزیسیون فارس آماده پذیرش مدل چکسلواکی نیست و راه  صربها را در پیش گرفته است. 

 

پیوست ۲ 

۲۵ بهمن ۱۴۰۱ 

February 13/ 2023

خیزش مردمی سه ماهه ۱۴۰۱ با پیشتازی زنان آزادیخواه برعلیه رژیم فاشیستی و جنایتکار سید علی حسینی خامنه شکل گرفت. با توجه به اینکه، اپوزیسیون فارس هیچ نقشی در شکل گیری قیام نداشتند اما با سوء استفاده از فضای امن خارج و از طریق میدیای چند صد میلیون دلازی خود، با موج سواری همه جانبه عوامل فاشیست رژیم پهلوی سابق ضربه تاکتیکی و تبلیغاتی مهلکی به انقلابیون کف خیابان در داخل زدند. اپوزیسیون فارس با موضع گیری های متناقض خود از جمله تغییر شعارهای داده شده علیه سپاه و بسیج، شاه و شیخ، با وقاحت تمام از لزوم حمایت از سپاه پاسداران جنایتکار به بهانه حفظ تمامیت ارضی و صحبت از گذار مسالمت آمیز بدون دست زدن به ساختار فاشیستی رژیم کردند که این امر منجر به بایکوت حد اکثری تظاهرات توسط عربهای الاحوازی و شرکت محتاطانه در هفته های اول با شعارهای ملی خود و بلاخره بایکوت تدریجی آن توسط ملت تورک آزربایجان جنوبی شد. رویکرد فاشیستی اپوزیسیون فارس مدعی مدافع حقوق بشر و دموکراسی خواه یکبار دیگر چهره پوشالی خود را نشان داد و با حرکتهای فاشیستی گشت ارشادی پهلوی و حمله فیزیکی به مردمان منسوب به ملیت های غیر فارس در قلب دمکراسی های جهان، در واشینگتن و برلین ... و جهت دهی فریبکارانه و دروغین خبرهای خیزش انقلابی مردم در داخل به نفع بازماندگان رژیم فاشیستی پهلوی سابق و تحریف و بایکوت خبری تظاهرات ملل غیر فارس مخصوصا خبرهای مربوط به ملت تورک آزربایجان جنوبی، عملا باعث شکاف، تضعیف و فروکش رفتن خیزش ۱۴۰۱ شدند.

نتیجه اینکه،

رژیم فاشیستی فعلی ایران بمانند سلف اش رژیم فاشیستی پهلوی هرگز تن به اصلاحات ساختاری نخواهد داد. لذا گزینه فروپاشی ایران مدل شوروی(فروپاشی توافقی در ۱۵ کشور مستقل) که کم هزینه تر میباشد جای خود را به گزینه انفجار ناگهانی از درون (Sudden implosion) داده و فروپاشی غیر توافقی ایران به چند کشور مستقل اتفاق خواهد افتاد و برای مدت نا معلوم، سر اختلافات ارضی و سهم خواهی بیشتر باهم در گیر خواهند شد. 

---*****---

 Word by word Translation( edit in progress)

Umud Duzgun
Azar 11, 1382 / December 2, 2003

This article is a summarized version of the author's speech in a Paltalk room, which was also published on several Azerbaijani websites.

The rightful struggles of non-Persian nations in the current geography of Iran, during the last 15 years, have successfully passed through various stages of awakening and consciousness-raising among different classes of people.

Not long ago, we saw that in Persian circles and also in non-Persian chauvinist-accepting and assimilated circles, the raising of the national question was so taboo. And again we saw how this taboo was broken by freedom-seeking non-Persian fighters and shook the ideological foundations of Persian chauvinism.
The first achievement of this movement was ending the ideological dominance of Aryan-worshipping Pan-Iranists.
The second and most important achievement of this movement was rejecting the deceitful and political thieves who, in the name of communism and Mojahedin (Khalq), played (and still play) the role of Persian leftist chauvinism in Iran's political scene.
This, in fact, disarmed Iranian political groups and led to the unity and consolidation of the national movement.
Thus, these politically bankrupt ones can no longer, behind the curtain of their party chauvinism with slogans of defending the right to self-determination of nations, drag the national movement into the abyss of their deception and betrayal.
Because today, the national movement of non-Persian nations—especially the national movement of Azerbaijan—is being organized and led by its true owners, the followers of Sheikh Mohammad Khiabani, Zeynab Pasha, and Pishevari.

In fact, the struggle of non-Persian nations—at the forefront, Azerbaijanis—by utilizing historical experiences and avoiding the repetition of past mistakes, has reached such a level of political maturity that it has shifted its liberation struggle from the channels of autonomy and federalism toward the path of seeking independence.
Since the national movement of Azerbaijan is not a party-monopoly movement, it proceeds nationally and pluralistically, and has easily managed to carry the idea of independence to various strata of the people.
And in the course of this process, it has engaged and clashed with a phenomenon called Persian chauvinism.
But let’s see: What is the phenomenon of Persian chauvinism? And where did it come from?

The phenomenon of Persian chauvinism can be divided into three stages:

1. Chauvinist Theory and Thought:

Historically, Ferdowsi of Tus can truly be considered the founder of this phenomenon and thought.
Because the insult and humiliation of non-Persian nations—especially Turk and Arab nations—on one side, and on the other side, the elevation of the Persian nation, along with the false pride of this Persian-language poet, planted the seeds of hatred in Persian culture and literature against non-Persian nations.
In the last hundred years, this thought, through people like Mahmoud Afshar Yazdi and his allies in the Ayandeh and Iranshahr magazines, became the theory of Persian chauvinism.
With the machinations of the then British government, through British agent Ardeshir Reporter (from Indian Parsis), after Reza Khan's coup, it became a systematic state ideology.

2. Systematic State Chauvinism:

State Persian chauvinism, by banning non-Persian languages, giving official status and imposing the language of the Persian minority on the non-Persian majority, by distorting Iran’s history in favor of the Persian minority, and with the slogan “one nation, one language, one race,” in fact began to implement the project of destroying the culture, language, national and historical identity of non-Persian nations.
By spreading nationwide Persian radio and television coverage, and a Persian-only education system in non-Persian regions, and with the unilateral use of these tools for promoting Persian chauvinist thought and eliminating the culture, language, and national identity of oppressed nations, the process of assimilation and degradation of non-Persian nations became widespread.

3. National Persian Chauvinism:

After the coup of 28 Mordad (1953), the phenomenon of Persian chauvinism became a national and folkloric cultural phenomenon of the Persian nation, and as a result afflicted them with the disease of cultural chauvinism.
Since this phenomenon represents the Persian nation linguistically and culturally, it is called Persian chauvinism.
Of course, we also see the negative effects of this phenomenon in the culture of the assimilated segment of non-Persian nations, who in some cases go to the extreme of self-harm by promoting this racist ideology.
This itself shows the result of the same assimilation, cultural disease, and alienation of a part of non-Persian nations.
Indeed, it has to a very high degree resulted in the megalomania and cultural chauvinism of the Persian nation—so much so that in the early 21st century, not only ordinary Persian people, but even so-called democratic Persian intellectuals are not capable of understanding and tolerating the most basic rights of oppressed non-Persian nations and do not want to recognize their national human rights.

What is the solution? What must be done to end national oppression?

Some activists and political currents consider the best path to be regime change and establishing a democratic system.
Another group considers the best solution to be the creation and implementation of some kind of decentralized system or federalism—such that all of them, at any cost, still want to preserve Iran’s territorial integrity.

Opposed to them, the independence-seekers reject these solutions and alternatives, considering them inappropriate and unworkable for Iran.
They believe that to transform the chauvinist system in the current geography of Iran, regime change or reform is not enough.

Because the structure of this system—with its long historical background as a totalitarian, chauvinist, and reactionary system over the past 80 years—has resulted in the building of a vast structure with a centralized political, economic, and cultural system whose political and cultural mindset is based on Persian chauvinism and Aryanism.

The rulers of this system today—whether under the religious cover or their would-be successors with slogans of federalism and democracy—seek to prolong the life of this decaying system.

Chauvinist systems similar to the Persian chauvinist system of Iran have existed and still exist elsewhere in the world.
Among them one can mention: the forced union of the former Soviet republics, the forced Yugoslav republic, and the forced Czechoslovak confederation.
The disintegration of these countries proved the fragile and baseless nature of chauvinist systems.

We must also consider that the multi-ethnic country of Iran—with a population of 70 million, diverse climates, languages, cultures, identities, and religions—resembles an unsuitable concoction that can only be managed through a centralized totalitarian chauvinist structure.
As a result, any regime change or attempt to fundamentally reform this system will lead to the collapse of the entire system and the country called Iran.

Because under any form of reform and yielding to national demands, even in its honest form, the Persian chauvinist system will be weakened, and the forces seeking independence will be strengthened.

In other words, from implementing Articles 15 and 19 of the current constitution to accepting and recognizing the right to self-determination, autonomy, and democracy, the result will be the breakdown of the system and the disintegration of Iran.

The historical experience and the 25-year performance of leftist, right-wing, and so-called secular democratic Persian political groups and organizations show that they have never been sincere in addressing the national question.

Their aim in raising the national question and specifically the right to self-determination, autonomy, and federalism, is in fact to mislead public opinion and obstruct national movements—and ultimately to preserve the Persian chauvinist system in Iran and timely suppress the genuine fighters and independence-seekers of oppressed nations.

Therefore, even if tens or hundreds of Iranian governments and regimes are changed, one cannot hope for a solution to the national question in Iran.
Because any regime that comes to power in Iran will be forced to preserve the chauvinist and centralized system in order to maintain its own rule and Iran’s territorial integrity.

Therefore, however many superficial reforms and tactical retreats they make in the face of the demands of oppressed nations, it cannot change the suppressive and chauvinist nature of these regimes.
Thus, in order to end the cyclical continuation of the ruling Persian chauvinist system in today’s Iran, national movements must be strengthened, and with the slogan of the independence of nations, the groundwork must be laid for the collapse of the entire chauvinist system in Iran.

Because the lowest-cost and least-bloodshed path out of this system is precisely the disintegration of the country called Iran and the complete dismantling of Persian chauvinism—and ultimately, the establishment of independent countries: South Azerbaijan, Al-Ahwaz, Kurdistan, Baluchistan, South Turkmenistan, and Farsistan.

This process was successfully accomplished in the forced union of the former Soviet Union, and 15 countries gained their independence and ended national oppression in all political, economic, and cultural fields.

---

 Appendix (2018) — Fifteen Years Later

Title: The National Question and the Process of Iran’s Collapse
By Umud Duzgun – December 2018

Fifteen years have passed since I wrote the article “The National Question: Why the Disintegration of Iran?”
In those days, no one could have imagined that one day the “fall of Iran” would become a popular and widely discussed subject among various political currents and social classes—even among Persian intellectuals and political analysts.

Back then, just talking about the possibility of Iran’s collapse was seen as taboo and a kind of betrayal of “national security” and “national unity,” and the defenders of this idea were accused of being “foreign agents” and “terrorists.”
Today, many individuals and political groups that used to accuse us of being agents of foreign powers now themselves write articles and conduct interviews with this title: “Will Iran collapse?” or “The end of Iran is near!”
Some even opportunistically present themselves as discoverers and foreseers of this process.

But the truth is that during the years 2002 to 2006, only a limited number of activists from oppressed non-Persian nations dared to raise this issue publicly, and among the Persian political scene, none had the courage to publicly discuss such a thing.
It is clear that this wasn’t just fear of repression, but it was the deep-rooted internalization of Persian nationalism and territorial unity in the minds of the so-called “opposition.”
For this reason, most of them were even more hostile to the ideas of national liberation and independence movements than the Islamic Republic regime itself.

From 2003 onward, we—the non-Persian independence-seeking activists—faced intense propaganda, slander, and marginalization not only by the Islamic regime but also by Persian opposition groups from both the monarchist and republican camps.
Even among the leftist circles, the idea of the disintegration of Iran was denounced and attacked as being “imperialist,” “Zionist,” or “Pan-Turkist.”
We were attacked in articles, meetings, forums, and underground pamphlets.
But history has now shown that it was not the reformists, nationalists, monarchists, or leftists who had a correct reading of Iran’s internal structure—it was the oppressed nations and their national movements that saw the future clearly.

Over the past fifteen years, the idea of independence and disintegration has spread from being an underground concept in a few Paltalk chat rooms and exile websites to a mass phenomenon inside the homeland.
The slogans of federalism, decentralization, and equal rights for “Iranian ethnicities” no longer satisfy the new generation of activists in Azerbaijan, Kurdistan, Al-Ahwaz, or Baluchistan.
Even among Turkmens and Lurs and some Arabs and Gilaks, the seeds of national awakening have begun to sprout.

One of the most important developments of recent years is the entry of Persian intellectuals into this discussion—but not from a defensive or suppressive stance, as before.
Today, even many Persians recognize that the structure of Iran is unjust, non-sustainable, and contrary to modern political ethics.
Some of them now speak of the need to acknowledge historical oppression and even talk about the possibility of “negotiated separation” as a peaceful alternative to future wars.

Of course, this does not mean that Persian chauvinism has been defeated.
It still dominates the political and academic space of Iran and the exile opposition.
But it is clear that the mental wall has begun to crack.
The myth of the “Iranian nation” has weakened, and the lies of a single language, race, and culture are no longer accepted uncritically by the younger generation.
In its place, a mosaic of oppressed nations has emerged, each with its own history, language, suffering, and demands.

This process is irreversible.
Even if the Islamic Republic reforms itself or collapses tomorrow, no new centralized regime will be able to put this genie back into the bottle.
The future belongs to self-determining nations.
Whether it happens through peaceful referendums or through conflict, the artificial map called Iran will not survive the 21st century.

---

Appendix (2023) — Twenty Years Later

Title: The National Question and the Endgame of Iranian Unity
By Umud Duzgun – December 2023

Twenty years after writing the first article, the situation has become even more clear.
Now, not only has the “disintegration of Iran” become a regular topic in foreign think tanks and Persian opposition circles, but even some Iranian officials and clerics speak of it with fear and concern.

The slogan “Iran is not a nation, it is a prison of nations” has gone from being a fringe exile slogan to a widely recognized truth.
From Tabriz to Ahvaz, from Sanandaj to Zahedan, we see this awakening turning into organized protest, resistance, and sometimes even armed struggle.

The events of 2022 and 2023—especially the uprisings in Kurdistan, Baluchistan, and Azerbaijan—have shown that the main contradiction in Iran is not “reform vs. revolution,” nor “monarchy vs. republic,” nor “Islam vs. secularism.”
The real contradiction is between Persian domination and the self-determination of non-Persian nations.

The Islamic Republic is collapsing under the weight of its contradictions—but so too is the idea of “Iran” as a unified state.
For the first time, the prospect of forming independent republics—such as the Republic of South Azerbaijan, the Democratic Republic of Al-Ahwaz, or a Free Baluchistan—is no longer just a dream.
It is a realistic path being discussed in public, in secret meetings, and among the youth.

Today, new political organizations have emerged that are no longer apologetic or begging for cultural rights.
They speak clearly: We want independence.
They speak of national sovereignty, of UN charters, of post-colonial borders, of the right to exit.
They see themselves not as “ethnic minorities,” but as nations under internal colonialism.

This is not the work of “foreign enemies” or “separatist agents.”
It is the logical and historical result of a century of Persian colonialism and linguistic domination.
It is the natural evolution of crushed identities rising from the ashes.

Iran, as we know it, is in its final chapter.
It may last a few more years, but it cannot survive this era of transparency, resistance, and awakening.
The only choice now is how it will end: through war and bloodshed, or through negotiated and democratic transitions to independence.

Our responsibility is to prepare the ground for the second path—to make sure that the future states that emerge from Iran’s collapse will be democratic, inclusive, and just.
And to make sure that Persian fascism, like Russian and Serbian fascism, will be remembered as a failed project of the past.

----*****---

...................................................................................................

The National Question: Why the Disintegration of Iran?
Written: December 2003 – Translated and Revised: 2025
By Umud Duzgun

Introduction

The issue of the Iranian state's future, and the likelihood of its disintegration, is no longer just a topic for political theorists or a taboo in official discourse. In recent years, both political elites and civil society have increasingly faced a question that can no longer be suppressed: Can Iran continue to exist in its current form, and if so, for how long? This article, first written in December 2003, aimed to bring that question to the public arena long before it became part of mainstream debates. I argued then—as I do now—that the disintegration of Iran is not only possible but likely. And this is not due to the wishes of a few separatists, but because of structural, historical, and political contradictions that make the existing unitary state untenable.

When this article was first published, some labeled me a foreign agent or accused me of trying to create ethnic discord. Yet everything I wrote then has gradually entered the national conversation, albeit under different names—federalism, decentralization, multiculturalism, and even ethnic autonomy. In this updated version, I clarify those early arguments and expand on why the Iranian state, as currently constituted, is on an unsustainable path.

I. The Structural Nature of the Iranian State

Iran is not a nation-state in the classical sense, but rather a multiethnic, multinational state. Yet the Iranian government has historically denied this fact, enforcing a model of forced assimilation and Persianization under the banner of nationalism. This artificial nationalism, based on one language, one history, and one identity, has always been in tension with the actual social reality of the country. The state's refusal to recognize its multinational composition has prevented the development of an inclusive civic identity, leaving millions of non-Persian citizens alienated.

This is not merely a matter of cultural rights. It is political and structural. The Persian-dominated central government rules over diverse regions—South Azerbaijan, Kurdistan, Balochistan, Khuzestan, and others—often treating them as internal colonies. Resources are extracted from the peripheries to enrich the center. Local identities are suppressed in the name of national unity. The result is not cohesion but growing resistance.

II. Nation-Building Without a Nation

One of the great paradoxes of Iran is that it attempts nation-building without having achieved a unified national identity. While many modern states have used cultural assimilation to create unity—often through education, media, and administrative integration—Iran has failed to do so because its foundation lacks consent. Rather than inviting non-Persian groups to participate in a shared national project, it has imposed an identity upon them.

This model of denial is similar to the Serb rule during Yugoslavia's last few years, when the central government imposed fascist ideology while other national movements in other regions gained strength. Like the Serbs, the Iranian regime today finds itself confronted with growing demands for autonomy, cultural recognition, and increasingly independence. The more it suppresses these demands, the stronger they become.

III. The Illusion of Reform and the Centralist Trap

For the past two decades, reformist politicians have promised to fix the Iranian system from within. Yet even under their governance, the centralist model has remained untouched. The reform movement has never offered a serious program to address the national question. On the contrary, many reformists—while critical of the clerical regime—share the same Persian-centric worldview as the conservatives. For them, "Iran" is synonymous with Persian culture, and they see the assertion of non-Persian identities as a threat to national security.

This blindness has cost them legitimacy in non-Persian regions. People in South Azerbaijan, Kurdistan, and elsewhere do not simply want more representation in Tehran. They want local self-rule, control over their resources, and the right to preserve and develop their languages and cultures. The reformist movement, by ignoring these demands, has proven itself incapable of offering a viable future for the country as a whole.

IV. A Crisis of Legitimacy

The Iranian state today faces a legitimacy crisis on multiple fronts: ideological, economic, and national. Its Islamic identity, once its strongest pillar, is now rejected by a large portion of the population. Its economic model has produced inequality, inflation, and corruption. But perhaps most fatally, its refusal to embrace the country's multinational reality has alienated large segments of society.

This is not just a failure of policy—it is a failure of imagination. The ruling elite cannot envision a democratic, decentralized, or plurinational future. They continue to cling to an outdated model of top-down Persian nationalism, backed by military force and religious ideology. This has placed the state in a permanent state of internal conflict. Every protest, every demand for language rights or local governance, is treated as a threat to the integrity of the state. But it is this very repression that is accelerating the disintegration.

V. The Way Forward: From Disintegration to Reconfiguration

Disintegration need not be violent. The breakup of the Soviet Union, Czechoslovakia, and Yugoslavia offers different models—some peaceful, some tragic. What determines the outcome is not whether disintegration occurs, but how it is managed. Iran can either transition into a decentralized, democratic confederation of nations, or face an eventual collapse under the weight of its contradictions.

The key lies in accepting that national self-determination is not a threat, but a right. South Azerbaijan, like other regions, should have the right to decide its future—whether within a reconfigured Iran or as an independent entity. What matters is that this decision be made through democratic means, with the consent of the people.

In this sense, disintegration is not necessarily the end of Iran—it could be the beginning of a new political reality in the region. A reality based not on forced unity, but on voluntary association and mutual respect.

Conclusion

When I wrote this article in 2003, few were ready to hear these ideas. Today, they are part of everyday political discourse in Iran and among its diaspora. The questions I raised then remain urgent: Who owns the Iranian state? Who defines its identity? And who gets to decide its future?

We must not be afraid of the answers. The future will be shaped by those who dare to ask the questions that others fear.

.................................................................

 مسئله ملی: چرا تجزیه ایران؟

نوشته شده: دسامبر ۲۰۰۳ - ترجمه و بازنگری: ژوئن ۲۰۲۵ نوشته امید دوزگون مقدمه مسئله آینده دولت ایران و احتمال تجزیه آن، دیگر فقط موضوعی برای نظریه‌پردازان سیاسی یا تابو در گفتمان رسمی نیست. در سال‌های اخیر، هم نخبگان سیاسی و هم جامعه مدنی به طور فزاینده‌ای با سؤالی روبرو شده‌اند که دیگر نمی‌توان آن را سرکوب کرد: آیا ایران می‌تواند به شکل فعلی خود ادامه دهد و اگر چنین است، تا چه مدت؟ این مقاله که اولین بار در دسامبر ۲۰۰۳ نوشته شد، قصد داشت این سؤال را مدت‌ها قبل از اینکه بخشی از بحث‌های جریان اصلی شود، به عرصه عمومی بیاورد. من در آن زمان - همانطور که اکنون استدلال می‌کنم - استدلال کردم که تجزیه ایران نه تنها ممکن است، بلکه محتمل است. و این به دلیل خواسته‌های چند جدایی‌طلب نیست، بلکه به دلیل تناقضات ساختاری، تاریخی و سیاسی است که دولت واحد موجود را غیرقابل دفاع می‌کند. وقتی این مقاله برای اولین بار منتشر شد، برخی مرا عامل خارجی خواندند یا مرا به تلاش برای ایجاد اختلاف قومی متهم کردند. با این حال، هر آنچه که در آن زمان نوشتم، به تدریج وارد گفتگوی ملی شده است، البته با نام‌های مختلف - فدرالیسم، تمرکززدایی، چندفرهنگی‌گرایی و حتی خودمختاری قومی. در این نسخه به‌روز شده، آن استدلال‌های اولیه را روشن می‌کنم و توضیح می‌دهم که چرا دولت ایران، آنطور که در حال حاضر تشکیل شده است، در مسیری ناپایدار قرار دارد. ۱. ماهیت ساختاری دولت ایران ایران یک دولت-ملت به معنای کلاسیک آن نیست، بلکه یک دولت چند قومی و چند ملیتی است. با این حال، دولت ایران از نظر تاریخی این واقعیت را انکار کرده و مدلی از جذب اجباری و فارسی‌سازی را تحت عنوان ملی‌گرایی اجرا کرده است. این ملی‌گرایی مصنوعی، مبتنی بر یک زبان، یک تاریخ و یک هویت، همیشه با واقعیت اجتماعی واقعی کشور در تنش بوده است. امتناع دولت از به رسمیت شناختن ترکیب چند ملیتی آن، مانع از توسعه یک هویت مدنی فراگیر شده و میلیون‌ها شهروند غیر فارس را بیگانه گذاشته است. این صرفاً مسئله حقوق فرهنگی نیست. این مسئله سیاسی و ساختاری است. دولت مرکزی تحت سلطه فارس‌ها بر مناطق متنوعی - آذربایجان جنوبی، کردستان، بلوچستان، خوزستان و سایر مناطق - حکومت می‌کند و اغلب با آنها به عنوان مستعمرات داخلی رفتار می‌کند. منابع از مناطق پیرامونی استخراج می‌شوند تا مرکز را غنی‌تر کنند. هویت‌های محلی به نام وحدت ملی سرکوب می‌شوند. نتیجه نه انسجام، بلکه مقاومت فزاینده است. دوم. ملت‌سازی بدون ملت یکی از پارادوکس‌های بزرگ ایران این است که بدون دستیابی به یک هویت ملی واحد، تلاش می‌کند ملت‌سازی کند. در حالی که بسیاری از کشورهای مدرن از جذب فرهنگی برای ایجاد وحدت - اغلب از طریق آموزش، رسانه و ادغام اداری - استفاده کرده‌اند، ایران در این کار شکست خورده است زیرا پایه و اساس آن فاقد رضایت است. به جای دعوت از گروه‌های غیر فارس برای شرکت در یک پروژه ملی مشترک، هویتی را به آنها تحمیل کرده است. این مدل از انکار شبیه به حکومت صرب‌ها در چند سال آخر یوگسلاوی است، زمانی که دولت مرکزی ایدئولوژی فاشیستی را تحمیل کرد در حالی که سایر جنبش‌های ملی در مناطق دیگر قدرت می‌گرفتند. رژیم ایران مانند صرب‌ها، امروز خود را با تقاضاهای فزاینده برای خودمختاری، به رسمیت شناختن فرهنگی و استقلال فزاینده مواجه می‌بیند. هر چه بیشتر این خواسته‌ها را سرکوب کند، قوی‌تر می‌شوند.

III. توهم اصلاحات و تله تمرکزگرایی طی دو دهه گذشته، سیاستمداران اصلاح‌طلب وعده داده‌اند که سیستم ایران را از درون اصلاح کنند. با این حال، حتی تحت حکومت آنها، مدل تمرکزگرایی دست نخورده باقی مانده است. جنبش اصلاحات هرگز برنامه جدی برای رسیدگی به مسئله ملی ارائه نکرده است. برعکس، بسیاری از اصلاح‌طلبان - در حالی که منتقد رژیم آخوندی هستند - همان جهان‌بینی فارس‌محور را با محافظه‌کاران دارند. برای آنها، "ایران" مترادف با فرهنگ فارسی است و آنها ادعای هویت‌های غیرفارس را تهدیدی برای امنیت ملی می‌دانند. این کوری برای آنها مشروعیت در مناطق غیرفارس را به همراه داشته است. مردم آذربایجان جنوبی، کردستان و جاهای دیگر صرفاً خواهان نمایندگی بیشتر در تهران نیستند. آنها خواهان خودمختاری محلی، کنترل بر منابع خود و حق حفظ و توسعه زبان‌ها و فرهنگ‌های خود هستند. جنبش اصلاح‌طلبی، با نادیده گرفتن این خواسته‌ها، خود را در ارائه آینده‌ای پایدار برای کل کشور ناتوان نشان داده است. IV. بحران مشروعیت دولت ایران امروز با بحران مشروعیت در جبهه‌های مختلف روبرو است: ایدئولوژیک، اقتصادی و ملی. هویت اسلامی آن، که زمانی قوی‌ترین ستون آن بود، اکنون توسط بخش بزرگی از مردم رد شده است. مدل اقتصادی آن نابرابری، تورم و فساد ایجاد کرده است. اما شاید از همه بدتر، امتناع آن از پذیرش واقعیت چندملیتی کشور، بخش‌های بزرگی از جامعه را از خود بیگانه کرده است. این فقط یک شکست سیاسی نیست - بلکه یک شکست تخیلی است. نخبگان حاکم نمی‌توانند آینده‌ای دموکراتیک، غیرمتمرکز یا چندملیتی را تصور کنند. آنها همچنان به آن چسبیده‌اند.