ملى حركتين كۉك لري 

و گچئن ۱۰۰ ایلده گتدیگی پروسئسلری

ملی حرکت نین گئچئن ۱۰۰ ایلده گتدیگی پروسئسلری حاقدا- بیر کالکتیو یازی حاضیرلاییرام کی اوزون سیاهه لی امما قیسسا شرح لی اولاجاق. اگر واقت الورسا هر موضوع حاقدا ۱۰ یا ۱۵ دقیقه لیک ویدیو کلیب ده سس و گورونتو صورتینده حاضرلاییب یوتیوب دا یئرله شدیرمه نییتم وار. البته هر موضوع حاقدا فارس دیلینده یازی اولارق درج اولاجاق.

پدیده حرکت ملی در آزربایجان

هر ملتی در زادگاه آبا و اجدادی حود که وطن اوست دارای زبان، هویت و فرهنگ خاص حود میباشد. تا زامانیکه حاکمیت در دست نمایندگان صالح ملت خود است هویت،  فرهنگ و زبان، رفاه و معیشت آن ملت رشد طبیعی و توسعه را میپماید. اما زمانیکه بخشی یا تمامی حاکمیت بر سرنوشت آن ملت توسط ناصالحان خودی و یا دشمنان رقم میخورد فرهنگ و زبان، هویت و رفاه و حتی هستی او میتواند بخطر بیافتد. در چنین شرایطی ملت  برای حفظ هویت و زبان و هستی خود بر علیه دشمن قیام میکند. ملت آززربایجان نیز از این قاعده مستثنی نیست.
حرکت ملی در دوره مشروطه 

از حاکمیت مقتدرانه یکهزارساله تورکان، شاهد  دوره افول سلطنت تورک قاجار در ممالک محروسه و افول موقعیت سیاسی- اقتصادی آزربایجان و تبریز در مقابل قلدری حاکمیت تهران بودیم که تحت نفوذ بیش از حد الیت سیاسی فارس و دخالت دول روس و انگلیس در دولت مرکزی بود. 

مملکت آزبایجان جایگاه سیاسی و اقصادی خود را از دست رفته می دید در چنین شرایط پیچیده ای روشنفکران آزربایجان خطر را حس کرده بفکر چاره جویی برآمدند. اما چون رأس حاکمیت استبدادی و ارتجاعی هنوز در دست محمد علیشاه تورک قاجار بود حرکت ملی روشنفکری آزربایجان تحت پوشش دفاع از انقلاب مشروطیت در انجمن غیبی تبریز و تشکلهای مشابه آن در دیگر شهرهای آزربایجان شکل گرفت. این حرکت برای احیای قدرت از دست رفته مملکت آزربایجان با تاکید بر اصل انجمنهای ایالتی و ولایتی به دفاع از مشروطیت قیام کردند مقاومت ۱۱ ماهه تبریز در مقابل یورش نظامی تهران و تحریم اقتصادی مرکز همراه با مقاومت مشروطه خواهان مناطق دیگر بلاخره منجر به پیروزی انقلابیون و فتح تهران شد. در  واقع حرکت ملی (مشروطه خواهی) آزربایجان که برای اصلاح حاکمیت قاجار و بازگرداندن قدرت سیاسی و اقتصادی از دست رفته به آزربایجان بود در نیمه راه، متاسفانه با اشتباه تاکتیکی انقلابیون در ترک سنگر تبریز و خوشبینی بیش از حد به وعده های سیاسیون تهران با خیانت مانقورت های خود فروخته در تهران، نفوذ سفارت روس و انگلیس و توطئه پان ایرانیستها و پان فارسیستها مواجه شد و بمقصد نرسید و در سایه ضعف و ناکارآمدی شخص احمد شاه به کودتای انگلیسی رضا خان و سقوط سلطنت قاجار و بدتر شدن اوضاع آزربایجان بنفع پان فارسیسم شد.
حرکت ملی در دوره مشروطیت از هیچ کشور خارجی درخواست کمک نکرد اما حرکتی فرا منطقه ای و متصل به مشروطه طلبان شمال و جنوب و تهران بود و اعلام حکومت ملی نکرد. محاسبات سیاسی "آزربایجان محور" نداشت استراتژی و جهت گیری درستی در مقابل دخالت دولتهای روس و انگلیس نداشت. ترک پایگاه قدرت خود در تبریز و حرکت بسوی تهران از اشتباهات فاحش ستارخان و انقلابیون مشروطه آزربایجان بود. چون بدون تنظیم روابط بین المللی و تضمین نظامی هیچ پروژه سیاسی پایدار نمی ماند.
حرکت ملی در دوره قیام خیابانی
بعد از پیروزی صوری انقلاب مشروطه و مصادره آن توسط فرصت طلبان الیت سیاسی تهران نشین برای حذف انقلابیون آزربایجان از دایره قدرت، طرح خلع سلاح انقلابیون تبریز را پیش کشیدند که به قتل عام ناجوانمردانه ۳۰۰ نفر از یاران ستارخان در پارک اتابک بفرمان فرماندار نظامی تهران یپرم خان ارمنی منجر شد.  تحریف و مسکوت گذاشتن قوانین مترقی مشروطه توسط حاکمان  تهران و خیانت به آرمانها و اهداف مشروطه طلبان در طول چهارده سال و اعمال  فشارهای سیاسی و اقتصادی به آزربایجان بود که زمینه ساز قیام خیابانی شد.  
هدف کلی خياباني از قيام در واقع احیای اصول مشروطيت و اجراي كامل قانون اساسي در کشور بود. چون از روند در تهران برای اینکار کاملاً ناامید شده بود قیام آزربایجان را پایه ریزی کرد. مقـدمات قيـام با سازماندهی انقلابیون برهبری خیابانی از پاييز ۱۲۹۸ فراهم شده بود مخالفت با قرارداد ۱۹۱۹ م.  دولت وثوق الدوله با انگلستان نقطه شروع نهضت بود که خود شیخ محمد خياباني قيام تبريز را تداوم انقلاب مشروطه و تكامل بخش آن حركت اعلام کرد. تا  در۱۷ فروردین ۱۲۹۹ با تصرف پادگان تبریز و ادارات شهر و مراكز حكومت را اشغال و مامورين اعزامي مركز را مجبور به مراجعت به تهـران نمودند. دموکراتها کنترل تبریز و شهرهای دیگر را در دست گرفتند ضمن قطع رابطه با تهران حکومت ملی آزربایجان را«آزادیستان» اعلام کردند و برای اولین بار مسئله استقلال (یا تجزيه طلبی) آزربايجان در ایران مطرح شد.
از نقطه ضعف های اساسی خیابانی بمیدان نگذاشتن ایدئولوژی شفاف، هدف نهایی و عدم شفافیت در مورد نگرانی اش از در خطر بودن مفاد مشروطه و تاثیر جدا کردن حساب آزربایجان از ایران بر احیای قوانین مشروطه بود. درکنار آن محاسبه نکردن قدرت دشمنان و نداشتن نیروی نظامی قوی و قابل اتکا بوده است. اشتباه دیگر وی این بود که نیروهای نظامی وابسته به مرکز و از جمله قزاق هایی را که در تبریز و آذربایجان بودند نادیده گرفت و با دست کم گرفتن توانایی نظامی آنها اقدامی برای خنثی نمودن خطر احتمالی آنها انجام نداد بلکه بدتر با خارج نمودن آنها از شهر و متمرکز کردنشان در قزاقخانه خارج از شهر به آنها امکان عملیات و طرح کودتا را نیز داد. 
حرکت ملی در دوره خیابانی از هیچ کشور خارجی درخواست کمک نکرد و کاملاً مستقل عمل کرد. اما در محاسبات سیاسی و نظامی استراتژی درستی نداشت. کم توجهی به تقویت نیروی نظامی و بی توجهی به روابط بین المللی از اشتباهات فاحش خیابانی بود. چون بدون تنظیم روابط بین المللی و تضمین نظامی هیچ پروژه سیاسی پایدار نمی ماند.
حرکت ملی در دوره حکومت ملی پيشه‌ وري
ادامه دارد....

///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

ملی حرکت نین گئچئن ۱۰۰ ایلده گتدیگی پروسئسلری حاقدا- بیر کالکتیو یازی حاضیرلاییرام کی اوزون سیاهه لی امما قیسسا شرح لی اولاجاق. اگر واقت الورسا هر موضوع حاقدا ۱۰ یا ۱۵ دقیقه لیک ویدیو کلیب ده سس و گورونتو صورتینده حاضرلاییب یوتیوب دا یئرله شدیرمه نییتم وار. البته هر موضوع حاقدا فارس دیلینده یازی اولارق درج اولاجاق.

  

باشلیق لار
بیرنجی بولومده ملی حرکتین انقلابدان قاباقکی تاریخی

۱-  گیریش- ملیحركتين كۉكو و نئدنلری

۲ - ايراندا ميلتلشمه پرۆسه سي و آزربايجان تۉركلرينين قازانجي و زيانلآري

۳ - قاجار دۉرۉ مظفرالدين شاه زاماني تجٌدد خواهي و ارتجاع ايله مبارزه بيزم ملته نه گه تيردي

۴- مشروطيتين مثبت و منفي تاثيرلي

۵ - خياباني قيامي و آزربايجانين مركزدن آيرلماسي

۶- ۲۱ آزر - ملي حكومتنين يارانماسي

۷ - مصديق دۉرۆ و ۱۳۳۲ كودتاسي نين سون دۉنمي

۸ - شهريار و آناديليمزه تأزه بير نفس

۹ - بير قيسيم ميليتچي نين كومونيست گروپلارا آخينماسي

۱۰- ۵۷ اینقلابی و آزربايجانین نقشی - ملی مفکوره بوشلوقی

۱۱- نهضت شريعتمداري - خلق مسلمان حرکتی

۱۲- وارلیق نشریه سی  و جنگ دۉرۉ - سکوت سیاسی سکوت 

۱۳- جنگ دن سونرا و خميني دن سونرا- میلی ایستکلرین اوزه چیخماسی

۱۴- مستقیل آزبایجان دولتینین ینی دن برپا اولماسی وگونئی یه تاثیرلری

۱۵- بو گۉنكو ملي حركتين دۉرۉ نه زاماندان باشلآييب 

۱۶- خارجده آزربایجانلیلارین گروپلاشماسی

۱۷- پرسشنامه فاصله اجتماعی صدا و سیما و اعترضات دانشجویی ۱۹ اردیبهشت ۱۳۷۴    

۱۸-انتخابات مجلس پنجم - منع دکتر چهرگانی و اعتراضلار

۱۹- داک ین یارانماسی و سول تفکورلی لرین شانتاژلاری

۲۰- بابک قلعه سینه یوروش   

۲۱- 2004 گوناز تی وی نین یارانماسی

۲۲- ماده ۱۵ و ۱۹- کاندید لر آراسییندا مطرح اوماسی

۲۳- ۸۵ بیر خرداد قیامی 

۲۴- ایدمان و تراختور- آزربایجان ایران دییل شعاری

۲۵- کرد ترور گروپلارینین اراضی ادعالاری 

۲۶- ۸۸ یاشیل حرکتی

۲۷- اورمو گولو فاجعه سی

۲۸- ۹۶دی حرکاتی

۲۹- ایرانین داغیلماسی

۳۰ - خاریجی قوه لرین رولو

۳۱- آلترناتو و احتمالارا حاضر اولماق

 داوامی وار
...................................